Zamek Wleń (Lenno)

Zamek Wleń (Lenno)

Dzieje zamku Wleń (Lenno) to ponad 850 lat historii murowanej siedziby obronnej wznoszącej się na górującej nad Wleniem Górze Zamkowej .

Jeszcze przed powstaniem kamiennego zamku funkcjonował w tym miejscu (według ustaleń archeologów już w X wieku) gród otoczony obronnym wałem.
W 1155 roku w tzw. bulli wrocławskiej, którą papież Hadrian IV wziął pod opiekę biskupstwo wrocławskie, wśród śląskich kasztelanii wymieniony został „Valan” – czyli Wleń. W tym czasie w obrębie tutejszego grodu zapewne wznosił się już kościół pw. NMP (w jego miejscu – u stóp zamku – stoi obecnie kościół pw. św. Jadwigi).

Według najnowszych ustaleń to już około 1160 roku książę Bolesław Wysoki rozpoczął wznoszenie pierwszej murowanej budowli zamkowej, która określana jest jako „dom romański”. Obiekt ten uznawany jest obecnie za najstarszy świecki budynek na Śląsku, a jednocześnie jedno z najstarszych założeń zamkowych w całej Polsce (ceglane zamki w Legnicy i Wrocławiu rozpoczęto budować później).
Oprócz samego budynku wzniesiono wtedy kamienny mur obronny, który jednak nie był spojony zaprawą wapienną, ale gliną.
Na początku XIII wieku zamek Wleń został rozbudowany. Bezpośrednio przy „domu romańskim” zbudowana została niewielka kaplica, która miała prywatny charakter i służyła mieszkańcom zamku. Prawdopodobnie w tym samym czasie domknięto od południa obszar górnego zamku budując sześcioboczną wieżę obronną (tzw. bergfried).
Najpóźniej na początku XIV wieku w północno-wschodnim narożniku zamku powstała czworoboczna wieża mieszkalna, która dodatkowo chroniła strefę wejścia na teren górnego zamku (pozostałości tego dawnego wejścia widoczne są do dziś – obecna furta wprowadzająca na zamek funkcjonuje w zupełnie innym miejscu i powstała w XIX wieku).
Do końca XIV stulecia zbudowany został duży średniowieczny dom zamkowy, który wznosił się wzdłuż wschodniego odcinka muru obwodowego górnego zamku. Budynek ten miał trzy kondygnacje – w najniższej z nich mieściły pomieszczenia gospodarcze i magazynowe, powyżej znajdowały się pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne.

Dodatkowo – na południe od kaplicy wzniesiono nieduży budynek – określany w źródłach jako Kinderstube – oraz kuchnię.
Do końca XV wieku zamek wleński uzyskał swoją późnośredniowieczną formę. Rozebrana została sześcioboczna wieża obronna (być może było to związane z ciężarem tego budynku wzniesionego na spękanej skale), którą zastąpiła nowa cylindryczna wieża bergfriedowa (w dużej części zachowana do dziś). Zabudowa zamku górnego uległa dalszemu zagęszczeniu – pomiędzy dawnym „domem romańskim” i średniowieczną wieżą wzniesiony został kolejny obiekt.

W tym okresie zamek górny stał się modelowym przykładem tzw. zamku z zabudową dookolną – budynki mieszkalne, gospodarcze i inne wznoszone były w taki sposób, że co najmniej jedną z ich ścian stanowił zewnętrzny mur obwodowy.

Najprawdopodobniej jeszcze w XV wieku zrealizowane zostały pierwsze umocnienia zamku średniego.
W XVI stuleciu największą inwestycją na zamku górnym była przebudowa budynków przy zachodnim murze obwodowym w skrzydło zachodnie, które otwierało się na dziedziniec krużgankami. W tym czasie dawna kaplica nie pełniła już na pewno funkcji sakralnej.

W tym samym stuleciu strefa wjazdu na zamek górny (pomiędzy wieżą mieszkalną i dużym domem gotyckim) została przekryta sklepieniem kolebkowym i uzyskała formę przejazdowej sieni.

Na zamku średnim wzniesiony został wtedy nowy budynek – zapewne o funkcji gospodarczej.
Zamek został zniszczony w trakcie wojny trzydziestoletniej – w 1646 roku – i od tego czasu pozostaje w ruinie.